O powstaniu kolonii Sadul

Kolonia Sadul wydzielona została z dóbr zastowskich, przyłączonych do dóbr wilanowskich w początkach XVIII wieku. Owo wydzielenie Sadula nastąpiło w czasie, kiedy właścicielem dóbr wilanowskich był Aleksander Potocki, który odziedziczył je po śmierci matki w 1831 roku i wzorem angielskim zniósł poddaństwo chłopów wprowadzając oczynszowanie. Kolonię Sadul w dzierżawę, zgodnie z kontraktem z dnia 1 grudnia 1836 roku, wziął dwudziestosiedmioletni Stanisław Łapiński. To pierwsza wzmianka o Sadulu do jakiej udało mi się póki co dotrzeć.

Księga gruntowa obejmująca kontrakty z kollonistami i czynszownikami w Dobrach Wilanowskich

Fragment strony tytułowej księgi gruntowej obejmującej kontrakty z kollonistami i czynszownikami w Dobrach Wilanowskich

Fragment pierwszej strony kontraktu ze Stanisławem Łapińskim z 1 grudnia 1836 roku

XII Kontrakt z Stanisławem Łapińskim o Kolonię Sadul

Między Skarbem Dóbr Wilanowskich z jednej, a P. Stanisławem Łapińskim z drugiej strony zawarty zostanie Kontrakt w osnowie poniższej.

Arty: 1.  Skarb Wilanowski mający w Dobrach swych Zastowskich część Gruntu około trzydziestu morgów, miary mazowieckiej dwóchset prętowej wynoszącego, w miejscu Sadul zwanym, między Zaroślami do Folwarku Zastowa należącymi, a Gruntami Włościan Wsi Lassa, ponad Rowem tamże egzystującym i obok Granicy Gruntów Borkowskich sytuowanego, młodą Olszyną, a w części drobną Choiną pokrytego, w figurze jak na Planie pomiaru, przez Jeometra Zalewskiego w miesiącu Lipcu 1832 r. sporządzonym Literami A,B,C,D oznaczonego, a przez nowy wymiar z Strony Skarbu Wilanowskiego dopełnić i wykazać się mającego. Takowy Grunt Panu Stanisławowi Łapińskiemu, na czas pięćdziesięcioletni, od pierwszego grudnia r.b. w tymże dniu i miesiącu Tysiąc osiemset osiemdziesiątego szóstego Roku kończyć się mający za opłatą czynszu wypuszcza pod warunkami następującymi.

Arty: 2. Czynszownik P. Stanisław Łapiński, z kolonii tej, która będzie nosić nazwisko Sadul, obowiązuje się z każdej Morgi miary wyżej oznaczonej, opłacać do Skarbu  Wilanowskiego każdorocznie, w dniu Jedenastym Listopada, w całości i zupełności w jednym terminie po Złop. Pięć, bez poprzedniej awizacji, stosownie do Arty:u 1139 Kodexu Cywilnego, a to monetą srebrną brzęczącą, kurs zupełny w kraju tutejszym mającą lub gdyby Rząd Pieniądze papierowe albo innego Rodzaju do Kraju wprowadził i owym Kurs przymuszony nadał, takiemiż pieniędzmi zawsze pod względem wartości, do stopy mennicznej monety srebrnej, na którą niniejszy Układ zawarty został, owakowanymi (?) czyli zastosowanemi i z tym jeszcze zastrzeżeniem, że opłata natenczas tylko takimi pieniędzmi miejsce mieć będzie mogła, gdyby w kraju tutejszym pieniędzy Srebrnych wcale niebyło, a to pod exekucyą miejscowej Dworskiej Zwierzchności, wprost do niewypłacającego regulować się winną, bez żadnego w tym względzie do drogi Prawa odwoływania się, że powołany Czynszownik Kontrakt ten, za ściśle usowy (?) na wszelkie wypadki, zwyczajne i nadzwyczajne, przewidziane i nieprzewidziane, bezwzględny przyjął.

Arty: 3. Lubo poprzedzającym Arty:em, nabywający Osadę Kolonialną, wrocznie ustanowiony Czynsz, pod Egzekucją miejscowej Zwierzchności płacić zobowiązał się. Z tem wszystkim gdyby pomimo takowej egzekucji, wiednorocznej opłacie Czynszu, zaległ, w takim wypadku prawo do posiadania w umowie będącej Kolonii traci, exmitowanym przez Zwierzchność miejscową będzie, a Kolonia z wszystkimi zabudowaniami, bez żadnej Bonifikacji, do Skarbu JW. Dziedzica powróci.

Arty: 4. Oprócz rocznej Opłaty Czynszu z ilości jaka się wymierzy, obowiązał się P. Łapiński, zapłacić do Skarbu Wilanowskiego tytułem wkupnego na jeden raz na cały przeciąg zakreślonej Dzierżawy, z każdej morgi miary wyżej wymienionej, po Zł pol. Pięć, a to zaraz po dopełnionym wymiarze.

Arty: 5. Gdy przy zamierzonej Regulacji Gruntów Włościanskich Wsi Lassa wyjść może do tej Kolloni część Gruntów od tejże odpadłych przeto takową ilość jaka dla zaokrąglenia figury tej Kollonii wpadnie, P. Łapiński pod opłatą Czynszu przyjąć i wkupne opłacić obowiązuj się, a to stosowanie do Wykazu Regestru Pomiarowego.

Arty: 6. W ciągu lat trzech od daty ?????? uważając ????????? obowiązuje się Czynszownik na przestrzeni mu wydzielonej zaprowadzić własnym Kosztem Budowle Gospodarskiej, z Domu Mieszkalnego Stodoły i ??????? składające się, do czego doda Mu  Skarb, najeden raz, z Lasów swych Zastowskich ???? na Bale i tarnie (?) zdatnych Sztuk Pięć, niedostającą zaś ilość wszelkiego Drzewa przyrzeka tenże Skarb sprzedać Kolloniści z tychże Lasów wedle taksy dla ?inych ustanowionej.

Arty: 7. Do całej w umowie będącej Osady wyznacza Skarb corocznie Drew Opałowych z ????? zbieraniny po fur??????? konnych dwadzieścia, które nie inaczej, jak tylko za assygnacją od zarządzającego tymi Dobrami uzyskać się mającą, z miejsc przeznaczonych pobierać będzie za opłatą z każdej fury tytułem Gajnego po  Gr. Piętnaście uiszczać się winną. Który to opał udzielany zostanie doputy dopuki zamożność Lasów Zastowskich dozwoli , co od uznania i woli tegoż Skarbu zależeć będzie, dozwala również tenże Skarb ażeby Czynszownikowi Sześć Sztuk Bydła rogatego wolno było pasać z Bydłem Gromadzkim Wsi Zastowa bez udzielonego wynagrodzenia, za opłatą jedynie na Pasterza do Składki Gromadzkiej.

Arty: 8. Opłata wszelkich podatków z Składek, jakie na tę nową osadę, przez Rząd nałożone zostaną, Czynszownik z własnych funduszów ponosić obowiązany, równie jak inne wypełniać powinności, z strony Rządu nakazać się mogące, z wszelką obok tego dla Administracyj Dóbr i władzy Policyjnej miejscowej uległością.

Arty: 9. Trunków z Obcych Dóbr do Kollonij tej sprowadzać, ani onych fabrykować nie wolno Osadnikowi, lecz obowiązany leikowe (?) brać z propincuyi miejscowej Dworskiej; a to pod konfiskatą sprowadzonych obcych Trunków i opłatą Skarbowi JW. Dziedzica Złłop. Trzydzieści, za każdym dostrzeżeniem Defraudacyi, Monetą w Artykule 2m wymienioną.

Arty: 10. Polowanie jakim bądź sposobe, tak w tej Osadzie jako i przyległościach Skarbowych zabronione iest Czynszownikowi.

Arty: 11. Czyszczenie Rowu głównego tej Kollonij przyległego, lubo z pod Czynszu dla Skarbu wyłączonego, równie jak porobienie w tej Osadzie potrzebnych dla odpływu Wody Rowów do Czynszownika należy.

Arty: 12. Kollonista Kontraktujący mocen będzie sprzedać, zamienić, darować lub odstąpić komu innemu swoią dzierżawę na tyle lat na ile iemu samemu służy, lecz całkowicie i łącznie z budynkami z zastrzeżenie, iż nabywający pod nieważnością nabycia Gruntu za uzyskanie od JW. Dziedzica Konsensu, zapłacić będzie obowiązany za każdą razą tego rodzaju przemiany, na Landemium inrecognitum juris Dominij directi Złop Trzydzieści do Skarbu Dziedzica.

Arty: 13. Ze względu, iż na tej przestrzeni pod zaczynszowanie przeznaczonej, znajdują się Zarośla w punkcie pierwszym nadmienione; przeto takowe Czynszownik własnym kosztem wykarczować ma i na swój użytek obrócić będzie mocen; a gdy żadnej z tego względu swobody nieudziela Skarb więc pierwsza wpłata Całorocznego Czynszu w dniu Jedenastym Listopada Tysiąc Osiemset trzydziestego Siódmego roku nastąpi pod exekucyą w Artykule Drugim zastrzeżoną.

Arty: 14. Ponieważ Kontrakt niniejszy na lat Pięćdziesiąt wydany, w dniu pierwszym Grudnia Tysiąc Osiemset osiemdziesiątego Szóstego Roku sam z siebie ustaie; przeto iczgliby się strony tenże kontrakt zawierające lub ich bukiessorowie(?) w dalszą Dzierżawę nie ułożyły, w takim razie co do znajdować się mogących w owym czasie na Groncie Budowli do istotnej Grontowej potrzeby zastosowanych stanowią, że te na miejscu pozostaną, a skarb Dziedzica wedle onych wartości ówczesnej , jaka za wspólnem stron wyborem znawców, przez tychże postanowioną zostanie, Czynszownikowi wynagrodzić deklarnie. Budowle jakie Czynszownik w tej osadzie zaprowadzi obowiązany iest w towarzystwie ogniowym asekurować a to w chwili wystawienia Budynku.

Kontrakt ten dla Czynszownika zaraz, a dla skarbu dopiero po zatwierdzeniu JW. Dziedzica będzie obowiązany.

Działo się w Wilanowie dnia 1 grudnia 1836.

Z Strony Skarbu podpisano: Pamer. Stanisław Łapiński

Kontrakt niniejszy w zupełności zatwierdzam

Warszawa, dnia 3 stycznia 1837 r.

Podpisano Alexander Potocki